تاریخ استفاده از زیورآلات طلا و جواهر
آیا تا به حال این پرسش برایتان پیش آمده است که از چه زمانی استفاده از طلا و جواهر به عنوان زیورآلات مرسوم شده است؟
استفاده از طلا و جواهرات از ابتدای تاریخ بشر مرسوم بوده است، اما جواهر سازی که امروزه نیز شاهدش هستیم از قرن شانزدهم رواج یافته است.
در سال 1670 جورج راونسکرافت، برای اولین بار در فرانسه از الماس بر روی انگشترها استفاده کرد که با استقبال فراوانی از سوی افراد طبقه اشراف مواجه شد.
جواهر سازی در هر دوره تاریخی و مکانی ویژگیهای بارزی داشته است که در زیر به آنها میپردازیم. اگر شما از علاقه مندان به جواهرات هستید شاید دانستن ویژگیهای منحصر به فرد زیور آلات در هر دوره زمانی برایتان جالب باشد:
ایران باستان:
در دو هزار سال پیش از میلاد مسیح، ساکنان فلات ایران، ساختن جواهرات و زیورآلات را با دانه و مهرههای رنگی آغاز کردند و بدین گونه علاقه خود به، تزئینات و زیور آلات را نشان دادند. در شهر سوخته جواهراتی مربوط به این دوره یافت شده است، تا اینکه در هزاره بعد، یعنی هزاره اول پیش از میلاد فرهنگ غنی ایرانی شکل گرفت، به همین دلیل تغییرات گستردهای در صنعت جواهر سازی ایجاد شد.
اجساد مربوط به این دوره، با زیور آلات مختلف تزئین شدهاند، که این امر نشان دهنده پیشرفت این صنعت در آن زمان بوده است. در دورههای بعدی (هخامنشیان و پارتیان) استفاده از سنگهای قیمتی و همچنین جواهراتی با طرحهای ساده و با مقیاس کوچکتر، متداول شد تا اینکه در دوران ساسانیان، هنر جواهر سازی، مانند سایر هنرها به اوج و شکوفایی رسید.
کیفیت و پیچیدگی زیورآلات و سکههای مربوط به این دوره، گواه بر این امر است. نکته قابل توجه در دوره ساسانیان، رواج تزیین ظروف، لباس و وسایل منزل، با سنگهای قیمتی است. پس از ساسانیان، استفاده از نقره نیز متداول شد و قطعات طلا، بیشتر، توسط زنان استفاده میشد.
*شاخصههای جواهرات ایران باستان:
1) استفاده از فلزاتی مثل: طلا، نقره، مفرغ و برنز
2) استفاده از سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی مثل: فیروزه، عقیق، کهربا و عاج
3) غالبا از طرحهای مهندسی منظم و یا اشکال مهم در طبیعت مثل اژدها و دیو استفاه میشده
4) ایجاد طرح روی کار با کوبش چکش
جواهرات پس از ورود اسلام به ایران:
ورود اسلام به ایران، جنبههای زیادی از زندگی فردی و اجتماعی ایرانیان تحت تاثیر قرار گرفت. پس بسیار طبیعی است که بر هنر جواهر سازی نیز تاثیراتی گذاشته باشد که به شرح زیر میباشند:
پس از ورود اسلام به ایران هنر جواهر سازی، تحت تاثیر کانونهای هنر اسلامی قرار گرفت و بدین ترتیب، تغییراتی در این هنر ایجاد شد از جمله: افزایش استفاده از سنگهای قیمتی، نیمه قیمتی و مینا کاری
در دو دهه اول پس از اسلام، طرحها به طرحهای کلاسیک روم شرقی محدود میشد. اما در قرنهای 9 تا 12، مدلهای اسلامی، آمیختهای از طبیعت و اشکال هندسی بود و در قرنهای بعدی، ایرانیان از طلا، نقره و برنز در ساخت زیور آلات استفاده میکردندو همچنین ساخت طلسم و از استفاده از طرحهای سمبلیک متداول شد.
در دوره تیموریان، علاقه تیمور به هنرهای مختلف، از جمله جواهر سازی، باعث شد که طرحهای ایرانی، برای ادوار بعدی زنده بماند.
سرانجام در دوره قاجار طرحهای ایرانی، به شدت تحت تاثیر طرحهای غربی قرار گرفتند. تاثیر طرحهای اروپایی، از این دوره آغاز و تاکنون ادامه یافته است، به طوریکه طرحهای اصیل ایرانی رو به خاموشی رفته است، اما در این میان، برخی قبایل طرحهای ایرانی و سنتی را همچنان در دل خود زنده نگاه داشتهاند تا به آیندگان هدیه دهند.
از جمله این قبایل میتوان به کردها اشاره کرد، که همچنان سلیقهی آنها اصیل و ناب باقی مانده است.
عصر رنسانس:
از قرن 14 میلادی آغاز گردید و تا قرن 17 نیز ادامه داشت. مبدا شروع عصر رنسانس کشور ایتالیا بوده است در واقع رنسانس را میتوان یک جنبش فکری و فرهنگی دانست که از طریق بازرگانی و کشور گشایی در سراسر اروپا گسترش یافت. رنسانس از لحاظ فرهنگی و تاریخی دوره بسیار مهمی است چرا که پایه و بنیان فرهنگ، تمدن و سیاست غرب در همان زمان شکل گرفت. اما اصل واژه “رنسانس” به چه معنا است؟
در زبان فارسی میتوان آن را به “عصر نوزایی”، “احیا” و تعابیر دیگری معنا نمود.
*شاخصههای جواهرات در دوره رنسانس:
1) استفاده از سنگهایی مثل: زمرد، توپاز، یاقوت کبود، فیروزه، زبرجد و آمیتیس
2) آغاز طراحی ست (سرویس)
3) استفاده از پوسته صدف و مواد اولیه قیمت برای ساخت زیور آلات ارزان
4) استفاده از نقوش حیواناتی نظیر طوطی، مارمولک و پلیکان
5) استفاده از آویزهایی به شکل قلب
6) استفاده از طرح تاج با برجسته کاریهای زیاد
7) استفاده از یک مهره یا سنگ بزرگ به صورت تک بر روی انگشتر
*شاخصههای جواهرات امپراطوری عثمانی:
1) استفاده از ترکیب روی و مس و همچنین، طلا و نقره
2) تراشکاری و حکاکی روی فلز
3) استفاده از شیشههای رنگی
4) استفاده از حرز و مهره برای جلوگیری از چشم زخم
5) استفاده از سکههای طلا با مهر عثمانی در گردنبند
6) استفاده از چکش کاری، مینا کاری، ملیله کاری و برجسته کاری
7) استفاده از نقوش هندسی، طوماری و نقوش گلهایی مثل رز، سرخ، بنفشه و لاله
8) استفاده از سنگهایی مثل: یاقوت قرمز، عاج، عقیق، آمیتیس، جید و زمرد
9) استفاده از تندیس سر اسب
10) طرحها بیشتر به صورت النگو و گوشواره بوده است
شاخصههای سبک ادواردین(Edwardian) که به سالهای 1900 تا 1915 گفته میشود:
1) استفاده از پلاتین
2) استفاده از فرمهای منحنی و مفتولی شکل
3) استفاده از الماس و مروارید به شکل گرد و اشک
4) استفاده از اشکال طبیعی مانند: گل، برگ، تاج گل و…
5) استفاده از سنگهایی مانند تانزانیت، دومورتریت، آمیتیس به رنگهای آبی و بنفش
سبک مینیمالیسم:
بهتر است که اول مفهوم مینیمال را برایتان شفاف کنیم. مینیمالیسم یعنی ساده گرایی و حاصل یک فکر است و اگر تصور میکنید که یک سبک داستان نویسی است باید بهتان بگویم که شما سخت در اشتباه هستید.
مینیمال مکتبی است که با نقاشی و مجسمه سازی شروع شده است و اکنون در تمامی حوزههای هنری تبلور پیدا کرده است.
شاخصههای سبک مینیمالیسم:
1) ایجاد تعادل بین فضاهای مثبت و منفی
2) بهترین و زیباترین طراحی با حداقل مواد
3) استفاده از فضاهای خالی
4) الهام گرفته از هنر طراحی باغهای ژاپنی
5) استفاده از شعار، less is more در طراحی و ساخت قطعات جواهر که مفهوم آن میشود کمتر،بیشتر است.
شاخصههای جواهرات گرجستان باستان:
1) برجسته ترین طرح این دوره، صلیب ملکه تامار بوده است.
2) استفاده از مرواریدهای بزرگ و کوچک
3) فلزی که برای ساخت زیور آلات از آن استفاده میکردند، طلای زرد بوده است.
4) استفاده از سنگها رنگی در طرحها
سبک ویکتورین:
در سالهای 1820 تا 1900 در آمریکا و انگلستان رواج داشته است، و این سبک برگرفته از خاندان سلطنتی و اشرافیت نیست، بلکه نشانگر حس زیبایی شناختی در آن دوران است.
شاخصههای سبک ویکتورین:
1) استفاده از شکلهایی مانند: قلب، لنگر، صلیب
2) استفاده از حیواناتی مانند: مار و انواع پرندگان
3) استفاده از فرمهای پیچ دار
4) استفاده از سنگهای تیره و سیاه مانند: اونیکس و کهربای سیاه
5) فلز اصلی این دوره که طلا بوده است، به طور باریک دور سنگها قرار میگرفته است.
6) سنگها طرح را نشان میدادند و استفاده از سنگها، مهم تر از استفاده از طلا بود.
شاخصههای جواهرت یونان و روم:
1) استفاده از فلز طلا
2) استفاده از استفاده از سنگ کهربا و عقیق.
3) تقارن، نظم، تناسب، هماهنگی هندسی، تعادل بین فضای مثبت و منفی.
4) استفاده از فرم حیوانات به خصوص قوچ.
5) استفاده از سنگهای قیمتی رنگی با اندازهی تقریبا بزرگ.
6) بیشتر طرحها در این دوران گوشواره بوده است.
شاخصههای جواهرت مصر:
1) استفاده از طلای زرد
2) استفاده از سنگهای فیروزه، لاجورد و یاقوت کبود
3) استفاده از مهرههای شیشهای و شیشههای رنگی بجای مروارید
4) استفاده از سنگ آهک و گرانیت سرخ
5) طرحها اکثرا برای دور کردن شیاطین از مردگان بود و بیشتر طرحها مربوط به نقاب و از جنس طلا بود.
6) بخشی از طرحها مربوط به طبقه متوسط جامعه و مردگان بوده است و بخش اعظمی مربوط به فراعنه بوده.
7) در طرحها از خطهای مستقیم و یکپارچه استفاده میشده است.
–
منبع: شیک و پیک هوم
شیک و پیک هوم (حوله آشنا) نام یکی از با تجربه ترین تولیدکنندگان حوله در ایران می باشد که محصولات متنوعی از جمله حوله های تبلیغاتی را ارائه می دهد. همچنین لازم به ذکر است صاحب امتیاز این برند جلال برق لامع نام دارد.
کلمات کلیدی: طلا، جواهرات، زیورآلات، تاریخچه استفاده طلا،زیورآلات دخترانه،زیورآلات دست ساز
نویسنده و تالیف: واحد فنی شیک و پیک هوم.پریماه بهرامی